Als er iets dwars zit tussen mensen, nemen zij – vaak onbewust – een houding aan die dominant of onderschikt is ten opzichte van de ander. Deze ongelijkwaardigheid in relaties voel je haarfijn aan en is de oorzaak van veel gedoe. En dat is precies waar het bij Heldere Zaken over gaat. Het aannemen van zo’n ongelijkwaardige houding is heel menselijk. Ik deed het zelf ook vaak (en eerlijk is eerlijk: het gebeurt me nog steeds wel eens). Dan ging ik me aanpassen en sprak ik me niet uit terwijl ik van binnen boos en verdrietig was. Dat gaf een hoop frustratie dat er dan later toch uitkomt. Zo kwam ik telkens in allerlei gedoe terecht. Inmiddels heb ik van het oplossen van dat soort gedoe mijn vak gemaakt. Vandaag neem ik je graag mee in het ontstaan van Heldere Zaken, en vertel ik je hoe mijn persoonlijke ervaring mij daarin gevormd heeft.
Ik zeg vaak: ‘ik ben goed in gedoe’. Ik heb verschillende banen gehad waar ik met veel energie in dook; banen die ik oprecht leuk vond, waarin ik hard werkte en gewaardeerd werd – en die dan toch telkens met een hoop gedoe eindigden. Waar ik dan niks van begreep, want ‘ik had toch zo mijn best gedaan?’. Ik gaf iedereen de schuld behalve mezelf. Zo ook bij mijn laatste werkgever, de gemeente Eindhoven; ik deed daar echt hele toffe en uitdagende klussen met goede mensen om me heen. Toch was er zo veel spanning waar ik niet mee kon dealen dat ik met een flinke burn-out thuis kwam te zitten. Een psycholoog gaf me inzicht in het inefficiënte communicatiepatroon maar de concrete oplossingen bleven uit.
Ik ben niet de enige die last heeft van dit soort gedoe. Zo’n ondergeschikte of dominante houding is een overlevingsstrategie die iedereen wel eens toepast. Ik zag in dat ik niet de enige was met dit soort ‘struggles’. Ook zag ik dat ik dit patroon deels van mijn ouders had overgenomen. Hoe zij met moeilijke situaties en conflicten omgingen, zo deed ik het ook. Maar dat betekende dus ook dat als ik niets zou veranderen, ik deze patronen ook aan mijn kinderen zou doorgeven. Dat gaf de doorslag. Ik nam in 2007 ontslag bij de gemeente en begon met Heldere Zaken met de diepe wens om voor mezelf een concrete en praktische manier te vinden om dat ongelijkwaardige gedoe te laten stoppen als ik er weer in zat.
Heldere Zaken geeft je concrete handvaten om uit de ongelijkwaardigheid te komen. Ik begon met het geven van time management-trainingen en ondertussen volgde ik opleidingen en las ik alles wat los en vast zat over persoonlijk leiderschap. Op basis van de Dramadriehoek van Karpman heb ik de Heldere Driehoek ontwikkeld als stappenplan om zelf op een meer gelijkwaardige manier te kunnen samenwerken. De vijf punten van de Heldere Driehoek werken zo goed dat ik ze nu ook aan anderen leer.
Het valt vaak niet mee om je houding te veranderen, ook al heb je er last van. Het is een vertrouwd gevoel. Je schiet er automatisch in en je doet het al je leven lang: Ik noem het dan ook je ‘favoriete rotgevoel’. De één kropt gevoelens op, de ander ontploft en de derde zet zijn eigen standpunt aan de kant om het zo veel mogelijk anderen naar de zin te maken en heeft het niet eens in de gaten.
Ik vind het geweldig als ik anderen mag leren hoe zij effectiever kunnen communiceren. Het doel van Heldere Zaken is het ontwikkelen van je eigen werkstijl op basis van je persoonlijke keuzes, waarin je helder bent over je grenzen en dit ook nog zó kunt brengen dat de ander het accepteert of je er op een opbouwende manier over kunt praten. Op een manier die zowel bij jou past als bij de mensen met wie je werkt. In mijn trajecten komt redelijk wat psycho-educatie aan bod; ik leg graag uit waarom wij mensen doen wat we doen, waarom dat zo is én hoe je eruit komt. Want niemand gaat gedoeloos door het leven en dat is geen punt. Maar als je er last van hebt, is het heerlijk om te weten hoe je er mee om kunt gaan. Werken met minder gedoe, dat scheelt bakken energie!
‘Goeie naam, dat Heldere Zaken!’ Yep. Ik ben ook nog steeds blij met die brainwave van 15 jaar geleden. Vooral omdat ie de lading zo goed dekt. We zijn echt gebaat bij helderheid, want hoe meer aannames, onduidelijke afspraken en onuitgesproken meningen, hoe meer gedoe. En alles wat ik doe is gericht op ineffectieve communicatie op de werkvloer. Heldere Zaken dus.
Maar wat is het verschil tussen Heldere Zaken, een ‘gewone’ coach en een psycholoog? Het zijn drie verschillende diensten en het is maar net wat het beste bij de situatie past. Sowieso geldt dat het één niet beter is dan het ander.
Een coach kijkt met je naar huidige situatie die niet lekker loopt, wat je ervan kunt leren en welke opties je zelf ziet om het te verbeteren. Hij of zij is getraind om de goede vragen te stellen waardoor je je kwaliteiten beter kunt benutten. Er zijn tig verschillende coaches en coachstijlen.
Een psycholoog of therapeut behandelt mensen met mentale problemen. Hij of zij stelt een diagnose en begeleidt je vervolgens bij de behandeling van het probleem of stoornis. In zo’n traject is veel aandacht voor de oorzaak van de klachten en het wegnemen daarvan.
Kenmerkend voor Heldere Zaken is dat het gaat over communicatie-issues in je professionele leven. Het is coaching-plús: ik stel de goede vragen én geef een heldere uitleg over waarom je doet wat je doet en hoe je het kunt veranderen. Samen zorgen we dat je beter uit de verf komt. De basis is Transactionele Analyse. Als je houdt van modellen en inzichten ben je bij mij aan het goede adres.
Heldere Zaken, overzichtelijk op een rijtje:
Gebaseerd op Transactionele Analyse. Dat is een heldere psychologische stroming met modellen en kaders waardoor we in ongecompliceerde, niet zweverige taal over ons dagelijks denken, voelen en doen kunnen praten. Hierdoor krijg je inzicht in je gedrag en communicatie.
We pakken actuele kwesties op je werk aan. Het gaat vaak over slepende conflicten, (onuitgesproken) irritaties, hoge werkdruk of onzekerheid.
De gesprekken worden ‘on the fly’ uitgewerkt op flappen. Maak er een foto van en je hebt je inzichten altijd bij de hand. Superfijn als je in een soortgelijke situatie belandt.
Omdat je ‘gedoe nooit in je eentje doet’ wordt jouw leidinggevende betrokken bij het traject, op drie vaste momenten. Daardoor kan ieder de verantwoordelijkheid nemen die ‘m toehoort.
Het resultaat is blijvend omdat je begrijpt wát je doet, waarom je het doet en ook waarom het anders uitpakt dan je hoopt. Plus: je hebt nieuwe opties tot je beschikking die wél het gewenste effect hebben.
En natuurlijk help ik je bij het toepassen van die nieuwe vaardigheden. Stap voor stap, maar zeker.
‘Vieve, ben je dan coach, mentor of strateeg?‘ Ja, goeie vraag. Ik ben het allemaal – in een traject komen al deze rollen voorbij. En daardoor werkt het als een tierelier.
Zoals bij Jeanine, een beleidsmedewerker van een grote onderwijsinstelling: “De coaching van Vieve heeft me heel goed geholpen. Vieve kan door het stellen van de juiste vragen haar vinger precies op de zere plek leggen. De Heldere Driehoek is een middel dat ik kan blijven toepassen in verschillende situaties in mijn werk. Ik voel me zelfbewuster, ben minder afwachtend en afhankelijk van anderen. Het is makkelijker om mijn eigen standpunt in te nemen en daarop te vertrouwen. Het werk kost me minder moeite, ik kan dingen makkelijker van me laten afglijden. Ik vond het een heel leerzaam traject en heb voldoende tools om hier ook in de toekomst van te blijven profiteren!”
Ik zorg dat je beter uit de verf komt op je werk. Dat je bereikt wat je wilt bereiken én dat je de relatie met je collega’s of medewerkers verbetert. En dat is waarom ik dit werk al bijna 15 jaar mag doen.
Denk je nou ‘hee, dit is precies wat ik nodig heb’ – of is het iets voor je medewerker of voor je collega? Wil je meer weten over de aanpak van Heldere Zaken, over een individueel traject of wil je als HR inzicht krijgen in de dynamiek van gedoe? Neem dan contact op per mail. Bellen of appen kan ook: 06 52 372 572
“Als ik alleen zijn stem al hoor….!” Hij maakt een gebaar alsof-ie een dweil uitwringt. “Oeh, heb je zo’n hekel aan hem?” “Ja. Echt. Blij dat we nooit naar Limburg zijn verhuisd. Hoe ze daar práten…!” Het is duidelijk, Jan-Willem heeft een bloedhekel aan zijn collega Rens. Zo erg zelfs dat hij een afkeer krijgt van iedereen die met dezelfde tongval praat.
Wat is er aan de hand? Jan-Willem en Rens zijn beiden betrokken bij een project. Het doel van hun werk is – simpel gezegd – het bouwen van een gebouw. Rens maakt het ontwerp, Jan-Willem tekent de details van de constructie. En ze zijn het niet eens met elkaar. Helemáál niet.
Jan-Willem is van mening dat het ontwerp niet voldoet aan de eisen die vooraf door de klant gesteld zijn. Zoals hij het ziet heeft Rens veel aandacht besteed aan het uitwerken van de begane grond, maar heeft hij bij de verdiepingen steken laten vallen. Jan-Willem loopt daar tegenaan bij de technische uitwerking.
In de optiek van Rens klopt het wél. Hij interpreteert de vereisten voor de bouw op een andere manier en legt dit uit in lange mails en een hoop screenshots: alsof hij het aan een kind uitlegt. De ondertoon die Jan-Willem oppikt: ‘Doe niet zo dom, stop nou onderhand ‘ns met zeiken en doe gewoon waar je voor aangenomen bent.’ En dat gaat in cc naar het hele projectteam.
Jan-Willem wordt er boos van, wat zeg ik – pislink! Hij voelt zich te kakken gezet en redt zijn eer door terug te mailen. Lange teksten, nog meer screenshots, veel details. Beleefde zinnen waar de irritatie vanaf druipt. En ook die mails gaan natuurlijk in cc naar iedereen. Niet dat iemand erop reageert, trouwens. Geen van beiden krijgt bijval uit het projectteam. Dit kost bakken met energie en tijd. En het brengt niks positiefs.
Ondertussen maakt de projectleider zich zorgen. Hij ergert zich aan het gedoe tussen Jan-Willem en Rens, maar heeft onvoldoende kennis om er inhoudelijk iets van te vinden. Hij heeft vooral haast. Volgende week moet dit allemaal af zijn. ‘Kom op, mensen! Lever wat ik nodig heb!’
Dit is Gedoe. Met een hoofdletter. Laat je dit lopen, dan wordt het groter en groter. Het beïnvloedt niet alleen de sfeer en de samenwerking, maar ook de resultaten. En het gaat niet vanzelf over.
Hoe nu verder? “Ja, Vieve, wat nu? Want ik kan die vent niet luchten of zien. Door hem lijkt het net alsof ik loop te klungelen, terwijl hij degene is die niet goed ontwerpt!” Jan-Willem is goed gefrustreerd. “Het is een eigenwijze eikel, sorry dat ik het zeg. En aan de projectleider heb ik ook niks. Die snapt het niet eens. En zo kunnen we niet opleveren.” Diepe zucht.
Wie moet dit oplossen? Wiens verantwoordelijkheid is het om dit aan te pakken? Jan-Willem of Rens? De projectleider? Of de andere teamleden, zij zien het toch ook gebeuren?
‘De gedachte dat het probleem niet van jou is, ís het probleem’
Als jij je onmachtig en gefrustreerd voelt, is het jouw taak om ermee aan de slag te gaan. Gedoe doe je nooit alleen. Dus kijken we vaak naar de ander, of naar de ‘hogere in rang’, voor een oplossing. Maar daarmee misken je je eigen mogelijkhede en leg je je lot in andermans handen. Dus Jan-Willem, laten we onderzoeken wat je kunt doen!
Ik zie twee oplossingsrichtingen: een snelle en een duurzame. Ik zal beide toelichten. Maar voor we daarmee aan de slag gaan, moeten we op zoek naar de kern van dit gedoe.
Wat steekt er achter gedoe? Een verborgen boodschap. Communicatie bestaat uit twee niveaus: inhoudelijk en psychologisch. Het inhoudelijke is wat er feitelijk wordt gezegd of geschreven. Uit de psychologische boodschap is de toon waarop het gezegd wordt – daaruit maak je op wat er werkelijk bedoeld wordt. En die laatste is waar we op letten. Is de psychologische boodschap congruent met de inhoudelijke boodschap? Dát is bepalend voor het verdere verloop van de communicatie.
Communicatie met een bijbedoeling. Gedoe kan ontstaan als een van de gesprekspartners iets anders zegt dan -ie bedoelt, er om heen praat, of dat hij aanvoelt dat de psychologische boodschap van de ander niet congruent is met de inhoudelijke. Het gesprek draait om iets wat niet gezegd wordt maar wel bedoeld. En dat pikken we haarfijn op, en daar begint het gedoe: overdenken, aannames, emoties…je kent het wel.
(Even voor de volledigheid: je denkt misschien dat communicatie met een bijbedoeling per definitie ‘oneerlijk’ is, maar dat is niet zo. Het kan ook leuk en eerlijk zijn, denk maar aan flirten.)
Terug naar Jan-Willem en Rens. Jan-Willem maakt zich zorgen over het welslagen van het project, irriteert zich enorm aan Rens’ houding én maakt zich grote zorgen over zijn reputatie. Drie verborgen boodschappen. Maar hij spreekt het niet uit. Onder het mom van ‘geen tijd’ houdt hij het onder de pet.
Oplossingsrichting 1 (de short-cut): Storingen gaan vóór! Mijn advies: “Storingen gaan vóór. Je bent medeverantwoordelijk voor het eindresultaat. Dus gooi de verborgen boodschap op tafel. Kijk, die persoonlijke weerstand tegen Rens kun je even parkeren, dat mag een ander keer. Maar je zorg voor het eindresultaat moet je bespreken, in ieder geval met Rens en de projectleider. En dan niet via de mail maar in een persoonlijk gesprek.”
“Ah, je ziet er tegenop? Ja, dat snap ik. Zeker als je zo geïrriteerd bent. Boosheid maakt kwetsbaar en ik begrijp ook je hen niet wilt vertellen dat je vreest voor je reputatie. Dus houdt het klein in dit gesprek. Focus op het resultaat (bijvoorbeeld iets als: ‘een constructief goed gebouw, geen gedoe achteraf’) en blijf weg bij beschuldigingen aan Rens’ adres. Dat laatste lukt door te bedenken: ‘Hij doet, net als ik, gewoon zijn best om het goede te doen. Alleen vergist hij zich. En dat is menselijk’. Zo blijf je uit de emoties en stel je je constructief op. Daarmee bescherm je je reputatie. Ja, ik begrijp dat je wat moed moet verzamelen voor deze move. En wellicht wat afstand moet nemen. Maar je kunt het!”
“Is de stap te groot? Zie je niet hoe je het kunt doen? Bang dat je emoties de overhand krijgen? Laten we het samen voorbereiden zodat je je boodschap heel helder hebt.”
Oplossingsrichting 2 (de fundamentele oplossing): Leer communiceren zonder gedoe. Dit is niet de eerste keer dat Jan-Willem in een soortgelijk gedoe verzeilt raakt. Als ik met hem terugkijk op zijn loopbaan, komen er zo een aantal werksituaties boven waarin iets vergelijkbaars speelde, met telkens eenzelfde verloop: Jan-Willem voelt zich miskent en wordt boos. HIj bespreekt dat niet, maar gaat nog harder werken om te bewijzen dat hij wél OK is. Hoge werkdruk. Bozer en bozer. Niet praten. Dit eindigt met een conflict waarna Jan-Willem op zoek gaat naar een andere werkgever.
Het is dus een patroon. De fundamentele oplossing is het leren onderkennen van het eigen gedoe-patroon en het vinden van andere opties, die passen bij hem en bij de organisatie en collega’s. En dan oefenen, oefenen, oefenen, zodat de nieuwe werkhouding eigen wordt. Het resultaat mag er zijn: effectieve, gelijkwaardige communicatie zorgt voor betere samenwerking, goede resultaten, zin in de dag. En voortaan weet Jan-Willem hoe hij kan dealen met mensen zoals Rens zonder zichzelf te verloochenen. Hoe fijn is dat?
Hoe het verder ging met Jan-Willem. Jan-Willem plande een gesprek met Rens en de projectleider. We hebben dit voorbereid door een heldere focus te kiezen, de feiten van de emoties en aannames te scheiden en de zorgen van Jan-Willem onder woorden te brengen. En door een aantal opties uit te werken, waarmee de coöperatieve houding én de expertise van Jan-Willem onderstreept werd.
Tijdens het gesprek voelde Rens zich aangevallen; ‘Ja zeg, nou krijg ik overal de schuld van!’. Door te blijven focussen op het gewenste resultaat lukte het Jan-Willem om rustig te blijven: het is niet een kwestie van goed of fout, het gaat erom hoe zij samen tot een werkbaar plan komen. De opleverdatum moet wat uitgesteld maar het resultaat zal voldoende zijn.
‘Er is geen ruimte voor versoepelingen van coronamaatregelen’. Pardon?! Nóg langer deze beperkingen?!
Afgelopen zondag las ik die krantenkop en bám, er zat een bak bozigheid en verdrietigheid in me. Dat zware gevoel bleef de rest van de dag bij me en toen ik maandagochtend wakker werd, was het er nog. Het gevoel dat je op een doodlopende weg zit en dat je er niet vanaf kan.
Dit soort gevoelens van frustratie en onmacht… dat is gedoe. En omdat ik niet de enige ben die het zo ervaart én ik expert ben in het oplossen van gedoe op de werkvloer dacht ik: ik neem je mee in wat je kunt doen als je tegen het plafond stuitert.
In mijn werk – oplossen van gedoe op de werkvloer – zijn er bottomline drie keuzes als er spanningen zijn. Het kan lang of kort duren, maar uiteindelijk wordt het één van deze opties.
De situatie accepteren. Oftewel: de ellende aanvaarden. ‘Het is nou eenmaal zo, ik kan het niet veranderen.’ Alles wat je kon bedenken heb je al geprobeerd, er zit niks anders op dan het moede hoofd te laten rusten. Als je hiervoor écht met een goed gevoel kunt kiezen is het een mooie, rustige oplossing.
Als accepteren toch niet lukt – ondanks dat je je suf relativeert, vaak en diep ademhaalt en jezelf bemoedigend toespreekt– dan is er altijd de nooduitgang. Hoe heftig ook, je kunt altijd
Vertrekken. Dat kan goedschiks, in goed overleg, maar bij gedoe gaat het vaak kwaadschiks: je belandt in een burnout, krijgt lichamelijke klachten of de bom barst met een driftbui. Dan vertrek je met slaande deuren. ‘Alles beter dan dit’ – dus je pakt je biezen, verbrandt je schepen, begint opnieuw.
Dit is een pijnlijk proces. Toch is ‘kunnen vertrekken’ een belangrijke optie. Omdat als je weet dat je weg kunt, je er voor kunt kiezen om het nog even te proberen. Zo wordt ‘blijven’ je persoonlijke keuze. Die regelruimte vermindert gedoe.
Gelukkig is er nog een mogelijkheid. Niet de gemakkelijkste, wel de meest bevredigende:
Veranderen wat er te veranderen valt. De boel naar je hand zetten. Onderzoeken hoe deze situatie wél voor je kan werken. Dat lukt het best door de focus te verleggen van het omgekeerde probleem – ‘dit wil ik niet meer!’ – naar het positieve doel: ‘zo wil ik het graag!’. En dan bedenken hoe je dat kunt bereiken. Na veertien jaar Heldere Zaken kan ik zeggen: je hebt altijd meer invloed dan je denkt. Vind je regelruimte en je voelt je stukken beter.
Die drie opties heb je altijd.Dat wist ik zeker – tot nu.
Want nu, in coronatijd, maak ik voor het eerst mee dat het ook anders kan zijn. De maatregelen zetten ons klem. Telkens opnieuw gaat veiligheid boven vrijheid. De beperkingen van de coronaregels maken velen van ons ongelukkig maar er is geen persoonlijke regelruimte., niet zonder de regels te overtreden. En vertrekken kan ook niet, overal is het hetzelfde. Dus blijft er niks anders over dan accepteren, opnieuw en opnieuw. Mensen worden zo kriegelig van het ontbreken van opties. (En voor dat je denkt, ‘Vieve is een coronawappie’- dat ben ik niet. Ik neem het virus en de gevolgen heel serieus).
Corona en haar maatregelen hebben ons gegijzeld. En nu? Kunnen we dan niks doen om dat depressieve gevoel te verminderen? Jawel, ik denk het wel. Maar dat kunnen we niet alleen, dat vraagt om een wat andere aanpak van de coronapandemie. Niet fundamenteel anders, maar met oog voor het lijden dat de beperkingen met zich meebrengt. Hiervoor volg ik de aanpak van Heldere Zaken.
Gedoe vermindert door de focus te verleggen. Dat geeft veel meer mogelijkheden om het probleem op te lossen.
Van ‘Wat willen we niet?’ naar ‘Wat willen we wél?’
In coronaproblematiek: Wat willen we niet? Code Zwart. Dat willen we echt niet, die focus houden we vast. Tegelijkertijd gaat dit alleen over ‘vermijden van het probleem’ en dat beperkt het aantal oplossingen. Ik pleit voor een bredere focus, namelijk:
Wat willen we wél? Ik denk dat ik voor veel mensen spreek als ik zeg ‘We willen corona overleven in een zo goed mogelijke gezondheid op alle vlakken‘. We willen niet slechter uitkomen, als het kan béter.
En met het verleggen van die focus ontstaan nieuwe opties. Kijk maar. Als ons doel is ‘een zo goed mogelijke gezondheid op alle vlakken’ betekent dat de randvoorwaarden anders worden. Dan is wat regelruimte nodig. Want wat goed is voor mij, is niet vanzelfsprekend ook goed voor jou. Voor de een is het sporten, voor de ander is het bijpraten met vrienden of genieten van een film in een donkere bioscoop. (En ja, de basismaatregelen blijven cruciaal. Die staan niet ter discussie.)
Het ene doen, en het andere niet laten.
Gedoe verminderd door wat meer regelruimte. Frustratie wordt minder als we dingen kunnen doen die goed zijn voor ons. En dat we daar zelf zeggenschap over hebben. Dan voelen we ons minder gegijzeld, het geeft energie, onze veerkracht wordt groter en ja, dan houden we de maatregelen langer vol. Het ene doen, het andere niet laten.
Hoe dan? Wat kan wél? Wat brengt die nieuwe focus?Nou, eerst maar de voorwaarden – naast de basismaatregelen – ik doe maar een gooi:
Voor iedereen écht goede mondkapjes, vrij verkrijgbaar
Sneltesten! Bereikbaar en goedkoop.
Veel, véél meer aandacht voor een gezondere leefstijl – corona is de beste aanleiding ever
en zo verder
En dan de mogelijkheden, even zo uit de losse pols
Eenzaamheid is een groot probleem. Laat mensen hun vrienden ontmoeten, bij voorkeur in plaatsen waar de maatregelen gemakkelijk te handhaven zijn: horeca, universiteiten, hogescholen, etc.
Sporten, daar knappen we van op! Niet rigide alle sportmogelijkheden dicht maar maatwerk voor wat wél kan. Oók voor mensen ouder dan 27.
Musea, bioscopen, theaters – open met maatwerk.
Afijn, zo kan ik nog wel even doorgaan – maar je hebt een idee.
Laten we kiezen voor een brede visie op gezondheid. Geef meer regelruimte. Dan is er geheid minder gedoe en polarisatie. Ook in deze barre tijden van corona.
Mijn 50 cents. Op naar een mooi voorjaar en blijf gezond,
Zwart-wit denken. Bot zijn. Reacties die buiten proportie zijn. Alles en overal willen controleren. De oorzaak van problemen buiten jezelf leggen. Kritische vragen uitleggen als wantrouwen. De eigen werkelijkheid zien als dé enige waarheid – allemaal voorbeelden van een soort van ‘psychologische ongeletterdheid’.
Psychologisch ongeletterd. Dat ben je als je je emoties niet kunt herkennen, benutten, begrijpen en reguleren.
Mensen die niet zo goed op hun eigen gedrag kunnen reflecteren, ‘zijn’ hun gevoel in plaats van dat ze hun gevoel ‘hebben’. En vervolgens blijven ze daarin hangen. Ze zijn afstandelijk – ze voelen weinig – of juist erg emotioneel. In dat laatste geval kunnen ze ontploffen van woede of enorm gekwetst zijn en dragen deze emoties lang met zich mee. En dat is vaak de oorzaak van gedoe en spanningen op de werkvloer. Het punt is: ze hebben het vaak zelf niet zo in de gaten, ze weten niet beter.
(Oeh! Even tussen jou en mij: de eerste dertig jaar van mijn leven, en ook nog wel langer, was ik behoorlijk psychologisch ongeletterd. Ik kon vreselijk boos-beledigd-teleurgesteld zijn en dat maanden volhouden. Zonder dat ik mijn eigen aandeel zag.)
‘Psychologisch ongeletterden’ kom je overal tegen. Mannen en vrouwen in alle leeftijden. Introvert en extravert. Vriendelijk en onvriendelijk. Succesvol of juist niet. En opleidingsniveau heeft er ook niks mee te maken.
Goed kunnen reflecteren is goud waard Hoe beter je kunt reflecteren op eigen en andermans gedrag en communicatie, hoe beter je de relatie met anderen kunt opbouwen en onderhouden. Zo vergroot je je kans op sociaal en maatschappelijk succes.
Dát is de kern van het werk van Heldere Zaken.
Half Nederland is psychologisch ongeletterd. Mocht je jezelf – of een ander – herkennen, realiseer je dan dat zo’n beetje half Nederland onder deze definitie valt. Kijk maar eens naar de felheid en agressieve toon van de corona-discussies. Need I say more?
Psychologische ongeletterdheid is geen schande. Helemaal niet! Maar het is niet handig en ook niet nodig. Je kunt het leren. Daarna beweeg je gemakkelijker door je werk en je leven. Met minder ergernissen, frustraties en gedoe.
Dus als je het herkent, in je eigen professionele leven of bij één van de medewerkers, laten we het er dan eens over hebben. Coronaproof natuurlijk. Bel me op 06 52 372 572.
Ken je de Dramadriehoek? Het is een eenvoudig schema met de patronen van inefficiënte communicatie. Je ziet in één klap hoe spanning ontstaat tussen mensen. Dat zit ‘m in ongelijkwaardigheid. Iemand voelt zich beter of juist minder dan de ander. Dat, in combinatie met een – vaak onbewuste – verborgen boodschap, maakt dat er spanningen en gedoe ontstaat.
Nobelprijs voor de Vrede Degene die de Dramadriehoek ontwikkelde, dr. Stephen Karpman, verdient wat mij betreft de Nobelprijs voor de Vrede. Omdat kennis van de ‘dynamiek van gedoe’ zoveel conflicten, irritaties en verdriet scheelt. Het leert je wat je zelf doet in het gedoe. En als je dat begrijpt, ontdek je de opties om het te stoppen of te voorkomen.
En als dat niet lukt: Nobelprijs voor de Geneeskunde Oh hij is al vergeven, de Nobelprijs voor de Vrede? Dan nomineer ik dr. Karpman met evenveel plezier voor de Nobelprijs voor de Geneeskunde. Omdat je minder fysieke klachten hebt als je minder piekert, zorgen maakt, doem denkt. Langdurige stress gaat in je lijf zitten: hoofdpijn, rugpijn, buikpijn, slecht slapen… – afijn. You know.
Dr. Karpman en ik, mei 2014
Kortom: Karpman verdient die prijs. En dat meen ik uit de grond van mijn hart. Het snappen van de dynamiek van gedoe maakt mijn leven stukken prettiger. En als je wilt, het jouwe ook.
Graag neem ik je mee in een week uit Tom’s leven. Hij had altijd al een volle agenda, maar sinds hij thuiswerkt loopt het de spuitgaten uit. Kijk maar:
Alle blokjes zijn TEAMS-vergaderingen.
Rood = MOET hij bij zijn.
Groen = optioneel, maar hij wordt natuurlijk niet voor niets uitgenodigd.
Tom’s agenda van 14-20 september 2020
Dit gaat natuurlijk niet – Tom kan niet in twee of drie meetings tegelijk zijn. Dus maakt hij keuzes. Valt er later in, gaat er eerder uit. En dat doet iedereen. Gevolg: Effectiviteit van meetings holt achteruit, frustratie, gedoe.
Het moet anders, maar hoe? Ik vroeg aan mijn netwerk op LinkedIn: ‘Is dit herkenbaar? Hoe gaan jullie hiermee om? Tips?’ Wow! Ik werd overspoeld met reacties en berichten. Het is een hot item.
De beste tips Tom en ik hebben ze allemaal doorgenomen en hij maakte een selectie van de tips die hem het meest aanspraken. Zie hieronder. Als je Tom’s probleem herkent, scroll er dan eens doorheen:
‘Maak een teamcontract: hoe gaan we om met collectieve werkdruk. Want als het met één medewerker zo gaat, zal het ook bij de rest ook zo zijn.’ Tom: ‘Ja, dat klopt. Veel collega’s doen dit ook en die paar die het beter regelen, vinden we beetje asociaal’.
‘Laat de rode MOET-vergaderingen steeds meer vervangen door rode MOED- vergaderingen. De MOED om echt ja of nee te zeggen en geen ja maar. De groene vergaderingen skip je sowieso. Houd Moed Tom.’ Tom: ‘Ja, ik begrijp het. Dank je wel.’
Meeting standaard 45 minuten maken. Sturen op duidelijk doel en agenda. Tom: ‘Goeie tip. Ga ik overleggen met collega’s.’
‘Kijk eens naar “25 minute meetings” (startend op hele/halve uren) als alternatief voor back2back één uur meetings met een late start en rommelig einde. Second best: half uur meetings. Die gebruik ik zelf en zijn vaker wel dan niet genoeg, zeker remote, zeker met tijdzones.’ Tom: ‘Interessante link.’
‘Ik zeg alles skippen en de zon ☀️ in! Zonder gekheid, alleen de aanblik van deze agenda zou me gek maken. We kunnen ons niet focussen op teveel dingen tegelijk.’ Tom: ‘Haha goed advies. En van dat focussen, dat klopt.’
Tom was blij met alle reacties en ‘kan er wel wat mee’.
En toch… mijn voorspelling is dat er weinig zal veranderen. De tips zijn heel goed en Tom is niet dom. Dus er is niets dat Tom in de weg staat om stevig regie te nemen over zijn agenda. En toch zal er weinig veranderen. Ik verwacht dat Tom over een half jaar nog op exact dezelfde manier werkt.
Het probleem zit ‘m namelijk ergens anders. Tom vindt het moeilijk om grenzen te stellen. Iets houdt hem tegen om te zeggen wat hij wil. Hij neemt het zich telkens voor, maar als puntje bij paaltje komt is het gemakkelijker om gewoon mee te doen met de rest. Vervolgens baalt hij daar weer van. Zolang Tom geen manier heeft gevonden om grenzen te stellen en die helder te communiceren – op een manier die past bij zijn collega’s en bij de cultuur – zal er niets veranderen. Alle goeie tips en trucs ten spijt.
Herkenbaar? In je team, bij je medewerker, bij jezelf? Het kan anders. Neem contact op of bel direct 06 52 372 572, dan bespreken we de situatie en de mogelijke oplossingen. Coronaproof natuurlijk.
De werkelijkheid is spannend genoeg Ik krijg de vraag of deze agenda echt is. Jazeker! Ik verzin er niks bij, de werkelijkheid is spannend genoeg. Om de anonimiteit te waarborgen in mijn verhalen verander ik namen, maak ik van een man een vrouw (of andersom) of wijzig ik de plaats van handeling. Maar de kern is altijd waar.
Ik hou van cowboys. En ook van cowgirls trouwens. Ik kan gruwelijk genieten van paardrijden (veel en lang, heerlijk!) en van het westernwereldje. Dat stoere. Dat het allemaal niet zo netjes hoeft. Dat ‘doe-maar-gewoon-dan-doe-je-gek-genoeg’-sfeertje. What you see is what you get. En ondertussen is iedereen toch bezig met z’n imago, het is net het gewone leven ?
Maar mensen hebben er een beeld bij.
‘Ah Vieve, haha, echt waar? Cowboys?! Dan sta je ook zo te dansen, zo met z’n allen op een rijtje?’
Nee, dat dan weer niet. Ik hou van westernrijden en daar komt een hoop gezelligheid bij kijken, maar linedancen hoort daar niet bij. Niets ten nadele van iedereen die dat wel geweldig vindt, maar ik ga niet zo goed op acky breaky heart.
Van die aannames dus. Ik ken ze ook uit mijn werk.
‘Vieve, haha, echt waar? Jij bent coach? Dus jij zet mensen in hun kracht?‘ (En dan van die luchtaccolades, je weet wel, met hun vingers.) Ja, ik ben coach, maar nee, ik zet niemand ‘in z’n kracht’. Het klinkt lekker maar ik weet niet precies wat ermee bedoeld wordt. En niets ten nadele van de coaches die die uitdrukking wel gebruiken, maar voor mij het niet concreet genoeg.
Want wat ik doe is namelijk hartstikke praktisch en toepasbaar. Ik leg je uit waarom je doet wat je doet en hoe je het kunt aanpassen. Het is een een combinatie van persoonlijke coaching en psycho-educatie op basis van Transactionele Analyse. Na afloop van een Heldere Zakentraject begrijp je de dynamiek tussen jou en je collega’s, leidinggevenden en klanten en weet je wat je er zelf aan kunt doen.
Eén van de deelnemers van het eerste online programma: “Ik ben heel enthousiast! De methodiek van Vieve is toegankelijk, het voelt vanzelfsprekend. Het gaat uit van hoe je nu denkt en reageert en hoe je dat iets zou kunnen bijstellen zodat je zelf geen onderdeel meer bent van het gedoe. Je hoeft dus niet iets helemaal nieuws te leren. Het is super.”
Heb jij ook gedoe op je werk?Irritaties, conflicten, onzekerheid of hoge werkdruk? In het traject ‘Van Gedoe naar Helderheid’ zoeken we nieuwe opties om met de spanningen tussen jou en je collega’s, leidinggevende of klanten te dealen. Opties die passen bij jou én bij de organisatie, anders werkt het niet.
Op 9 juni aanstaande gaan we van start met dit intensief online programma. Het zijn individuele gesprekken, groepscalls, opdrachten, reflecties en heel veel inspiratie – op basis van Transactionele Analyse. Er is slechts plek voor vijf deelnemers. Neem contact op, dan overleggen we of dit programma past bij jouw situatie. Je kunt mailen naar info@heldere-zaken.nl
‘What’s on top of your mind?’ Daar hoefde hij niet lang over na te denken: de werkdruk. Hij ervaart druk van buitenaf – het moet sneller! beter! goedkoper! – maar de druk die hij zichzelf oplegt is ook heftig. Maarten¹ vindt dat hij zijn werk GOED moet doen.
Wat is dat, ‘goed?’ Wanneer is het goed genoeg? Nou, de lat ligt hoog. Een acht minimaal. Liever een negen.
Oja? En wat moet je doen om zo’n hoog cijfer te halen? Daar moet hij even over nadenken. Voor hem is ‘de lat’ helder. Hij weet precies wanneer zijn werk niet goed genoeg is. Maar om er concrete acties en resultaten bij te noemen.. tja. Moeilijk.
Uiteindelijk vinden we dit: 1. Het werk is goed genoeg als alle mail binnen redelijke termijn is beantwoord. Wat is redelijk? Dat is snel. Althans binnen een dag. Als het dringend is, moet het natuurlijk sneller. Klinkt logisch, maar als je de enorme hoeveelheid mail ziet…. 2. Als hij eenmaal ‘ja’ heeft gezegd tegen een klus, dan moet het afgemaakt worden. En goed, natuurlijk. Ongeacht de omstandigheden. Zelfs als gaandeweg blijkt dat de klus niet binnen zijn expertise valt. Want dan komt het volgende punt: 3. Hij moet het zelf oplossen. Vragen om hulp of steun is een zwaktebod, is not done. 4. Hij is hier voor het werk, het mag geen feestje worden.
Jeetje Maarten, wat ben je streng voor jezelf. Heel hard werken – in je uppie, ook als het moeilijk is – én het mag niet mislukken. Zelfs niet een klein beetje. Best ingewikkeld in zo’n grote organisatie, waar je lang niet alles zelf in de hand hebt. En leuk mag het ook al niet zijn! Ben je ook zo streng voor anderen? Ja. Dat wil zeggen: in zijn hoofd. Daar legt hij alle collega’s langs dezelfde lat en haalt bijna niemand die acht of negen. Hij is kritisch! Maar aanspreken op hun werkhouding? Of boos worden? Nee, dat doet ie niet. Nee zeg, nee, boos worden? Hij kijkt wel uit. Het is belangrijk dat mensen hem aardig vinden. Respect voor anderen, ook belangrijk. Maarten heeft veel begrip voor andermans’ situatie. Ja, dat staat inderdaad haaks op de lat, maar het is wel zo.
(Even tussen jou en mij – dit is een recept voor een stevige burn-out.)
Kortom: Maarten lijdt in stilte. Er moet zo veel en er mag zo weinig.. en wat moet er veel gebeuren voor het goed genoeg is. Die werkdruk, die snap ik wel!
En dus gaan we verder in dit gesprek: Wat is het inefficiënte patroon dat Maarten – onbewust maar dwingend – telkens weer oppakt? Wat laat hij zien aan collega’s, leidinggevende en opdrachtgevers? Hoe reageren zij daarop? Is dat zoals hij het wil, of wil hij liever wat anders? Wat zit er in zijn hoofd (en dat houdt hij goed onder de pet – ik mag er nu bij hoge uitzondering even naar kijken) en hoe jaagt hij zichzelf op? Wat ligt hieraan ten grondslag? Wat is de ‘verborgen boodschap’, de belemmerende overtuiging die kost wat kost verstopt moet blijven? Welke verantwoordelijkheden neemt Maarten allemaal op zijn schouders door deze werkhouding? Is dat passend? Is het gelijkwaardig of doet hij zichzelf of een ander daarmee tekort? Is dat wat hij wil? Wat kost deze standaard van streven naar perfectie eigenlijk? (Maartens antwoord: ‘mijn nachtrust, mijn gemoedsrust en het plezier in m’n werk’. En ja, dat is veel te veel.)
En nu dan, Vieve? Hoe kom ik hier uit?? Die vraag beantwoorden we aan de hand van de Heldere Driehoek. Die heeft vijf stappen die samen een andere visie geven op dezelfde situatie. Opeens weet je wat je kunt doen om minder klem te zitten in je eigen patroon. Is het zo eenvoudig? Ja, het is eenvoudig te bedenken maar iets moeilijker om ook echt toe te passen.
Een openbaring! Hier kan ik wat mee! Maartens reactie na ons gesprek: ‘Vieve, het is een openbaring. Serieus! Hier kan ik wat mee!²
Herken je iets in de beschrijving van Maartens’ issues? Voel je je tekort schieten als iets minder-dan-perfect is? Heb je een hekel aan hulp vragen? Heb jij ook zo’n kritische stem in je hoofd? Dan heb je een goed recept voor burn-out te pakken. Het kan anders, echt waar. Leer om te werken op basis van je eigen waarden en prioriteiten. Maar kom in actie, wacht niet tot je op omvallen staat. Kom eerder! Als je nog energie en ruimte in je hoofd hebt, is de switch naar onafhankelijk werken gemakkelijker.
Je bent van harte welkom voor een gesprek over de mogelijkheden. Bel 06 52 372 572 of stuur een berichtje.
“Ik wist niet dat het niet mocht, anders had ik het niet gedaan.
Om zijn vruchtbaarheid een boost te geven had ie van zijn brandnew Chinese schoonouders kruiden gekregen. Hij voelde zich wel beledigd – HOEZO zou hij hulp nodig hebben bij ’t kinderen maken!? – maar om hen niet voor het hoofd te stoten had ie die pillen toch meegenomen naar Nederland. Bij de douane bleek het te gaan om een beschermde plantensoort. Shit! De boete vocht hij aan bij de rechter: ‘ik wist niet dat het niet mocht, anders had ik het niet gedaan!’
Heb je het ook gezien bij ’t zappen, ergens vorige week?
En de rechter zegt dan: ‘Niet weten dat het niet mocht, dat is geen argument. Iedereen wordt verondersteld de wet te kennen’.
Zo is het ook bij de Wet van Sinterklaas.
Ik vroeg een leidinggevende in de zorg: ‘En, heb je de Wet van Sinterklaas opgehangen bij je spreektafel?’ En hij zei: ‘Nee, maar hij zit stevig in mijn hoofd’.
OK. En daar hebben we nou precies niets aan.
Dat wil zeggen, als je leidinggevende bent en je wilt je medewerkers uitnodigen tot een open en eerlijk gesprek. Dat is niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Veel mensen cijferen zich weg, passen zich aan of schuiven hun verantwoordelijkheid aan de kant. Dan is het fijn om de ander expliciet uit te nodigen tot het nemen van verantwoordelijkheid voor wat er gebeurt en voor hun bijdrage daaraan. En dat kan op een aansprekende manier met de Wet van Sinterklaas.
Maar dan moet je ‘m wel even toelichten. En nog een keer. En misschien nóg een keer. En ‘m ophangen, zodat het na te lezen is, en de uitleg meegeven. En ‘m vaak benoemen. Zodat de permissie om te zeggen wat je echt wilt ook beklijft.
Snap je? Veronderstellen dat een gesprek gaat onder de voorwaarden van de Wet van Sinterklaas is niet voldoende. Samen doorspreken wat de Wet inhoudt en wat het gevolg is – namelijk dat ieder verantwoordelijkheid neemt voor z’n eigen bijdrage – is een fundament voor en goed gesprek.
Jouw eigen exemplaar van de Wet van Sinterklaas Download de Wet van Sinterklaas hier. Mét uitleg waarom het werkt. Lees ‘m eens door en doe er je voordeel mee.
Hang ‘m naast je spreektafel, op de koelkast, bij de koffieautomaat en op het whiteboard achter je bureau. Zorg dat iedereen ‘m kent!
Wil je meer weten over de Wet van Sinterklaas en hoe je ‘m kunt toepassen? En als je gesprekspartners opeens gaan zeggen wat ze echt willen – dat kan ook voor jou misschien gedoe opleveren. Wil je daar eens over doorpraten? Dat kan natuurlijk. Neem gerust contact op dan plannen we een telefoontje of we spreken wat af.
Bellen kan op 06 52 372 572 , mailen kan naar info@heldere-zaken.nl. Zie er naar uit je te spreken! Vieve
